Aw! Mizo Ṭhalai

11/02/2020

By F. Vanlalrochana

Mizo fate hi khawvel hmun hrang hrangah kan tla darh tawh a. India, Burma, Bangladesh-a keimahni ram ve reng bakah khawvel ram hrang hrangah kan inbeng bel a. Khawi ramah pawh awm ila, thisen avanga mizo kan nihna a bo lo a. Engtikemaw chuan, mahni kea ding ram hi kan la nei ve lo ang tih pawh kan sawi thei lo.

Francis Fukyama-an 'The end of History' tih a ziah kha ka hrechhuak fo. A ziah tum ber leh ka rilrua a landan chu a inang hauh chuang lo a. Ka rilrua a landanah chuan, mizo tam tak hian history hi danglam thei tawhlo turah kan ngai a. Mizote pawh, tuna kan awm ang, kan tlakdarhna mual muala to zui zel tura ngaihna hi an nei thin a. Chutiang chu a ni lo a. History hi a danglam a, ram thar a piang a. inlaichinna a in thlak a. A la che reng a ni. Kan hnam tan hun tha hi a la rawn herchhuak ang tih hi pawm tlat tur a ni.

Mizo hnam hmalam hun atan chuan, mizo thalaite hian tih tur tam tak kan nei a. Mawhphurhna lian tak kan nei a. Chhuan(generation) khatin an zir loh chuan, kan hmasawnna tur pawh a ti buai vek dawn a ni. Chuvang chuan, chuan hmasain chuan thar hnenah finna leh hriatna leh paukhauhna te a hlanchhawng thin tur a ni a. Nu buta inkaihhruaina ni lo, fel fim fing faka finna, hriatna leh thiamna hi inhlanchhawn tur a ni a. Nungcha zahawm leh nungchang paukhauh inchher sak tur a ni a. Kal hmasate pawh a hnuhnungte entawna a awm angai ang.

Khawvelah hian, mimal pawha mi tak tak kan nihna turte, hnam ang pawha hnam tha zawk kan nihna turte kan ngaihtuah thin angai. Chutiang atana pawimawh tam tak zinga pathum lek chu I han chai chhunzawm teh ang. Aw! Mizo Thalai, lo ngai thla ta che.

Upate hnen atangin zir rawh:

Finna hi tawnhriat atanga kan chhar a ni fo a. Zirna sikul leh internet leh lehkhabu atanga chhar tur awm lo finna leh nun thiamna thil tam tak hi a awm. Heng hi Mizo thalaite hian kan tlachham fo mai. Upate hnen atangin kan zir tawk lo thin a. Upate thu kan ngaichang tawk lo thin a. Tawnhriat ngah tawh zawkte kaihhruaina leh hrilhfinna atangin zir kan tum thin lo. Kingdom of Heaven movie ka en kha ka hrechhuak thin a. Saladin-a khan, Renault-a hnenah khan, "Lal tha tak I nei a. Engatinge a hnen atangin I zir loh" a ti a. Thil pawimawh tak a ni. Kal hmasa leh tawng hmasate hnen atangin kan zir thin lo a. kawng kan zawh sual fo. Solomona fapa Rehoboama ngei pawh a nih kha. Upa fing tawhte thurawn a pawm lo a. Thalai thisen lum zawk thurawn a pawm avangin a ram tam zawk a chan ta ringawt mai a nih kha.

Lehkhabu chhiar rawh:

Hei hi ka thuken pawimawh tak a ni. Khawi hmunah pawh hian ka sawi deuh zel mai. Louis L'Amour, American west chanchin thawnthua ziak thintu kha, High school a zir chhuak lo a. Zirna sikula a kal khan "ka 'education' a ti buai" a ti tlat mai a ni. Khawvel hmun hrang hrangah a kal a. Hna hrang hrang a thawk a, Mi titi angai thla a. Nasa takin lehkhabu a chhiar a. Amah leh amah a inchher chhoh vanglai tak tak chuan, kum khatah lehkhabu 124 vel hi chhiar ziah ang a ni. A lehkhabu chhiarte chu a chhinchhiah thlap a. Ama chanchin a ziahna bu 'Education of a wandering man'-ah khan a then a zar chu a tarlang nghe nghe.

A lehkhabu chhiar leh tawnhriatte avang chuan, mi ropui leh ziaktu hlawhtling tak a lo ni ta nghe nghe a. "Miin lehkha ka chhiar hmanlo a tih hian, ka awihlo' a ti nghe nghe.

Tunlaiah chuan, hriatna han lakchhawnna tur tam tak a awm a. Hriatna tak tak chu, lehkhabu atang tho hian chhar angaia, chhar tur pawh a awm a ni. TV te, Social media te hian thil hre vea inngaihna min neih tir a. Hriatna tak tak chu min pep ha si lo. Mizoram leh Assam ramri buai thin chu kan hre fo. Thil a nihna tak zu hre tur chuan, lehkha chhiar angai. Suakpuilala te lal lai hun chhiar thlen daih angai a ni.

Nun thiamna atan te, hnathawhna atan te, zahawmna atante lehkhabu chhiar hi kan tih makmawh a ni, ti hian sawi ila duhtawk phawt ang. Kan insawi tui lutuk palh ange.

I hnam history hre rawh:

Hemi atan hian a chunga kan sawi tak pahnihte khi a pawimawh sa em em a ni.

Mizo thalai tam takin kan kawng kan hloh fo. Kan hnam history kan hriat loh vang a ni. Vairengte leh tiau inkarah chauh Mizote hi kan awm emaw te pawh kan to fo bawk a. Khawvelah hian keini lo hi chuan kan hmelmate vek emaw kan ti fo thin bawk a. Kan hnam history kan hriat loh avang hian, kan nun kan hmang dik tawk lo a. Khawtlang leh pawl anga kan rorel leh sawrkar hmalakna thleng pawhin a nghawng thin a ni.

Kan sawi tawh a, khawvel hmun hrang hrangah zofate hi kan inzar pharh tawh a. Mizo kan nihna erawh chu a bo chuang lo. Kan hnam himna turte, kan hnam thanzelna tur atan hian kan hnam hming chawia kan ram neih chhun, Mizoram chhunga kana wm kher angai lo. Kan hnam hi hnam taima, huaisen, tawngkam mawi tak hmanga mi dang dawr thin, thuhnuairawlh, tlawmngai, mi dangte atan hun hmang thin, aia upate zah thin, mahni zahawmna humhi tura indo hreh ngai lo, unaute chhan tura leido nei thin kan ni tih kan hriatreng a tul a. Chutiang inziahna bu kan chhiar tam a. chutiang hriate thusawi kan ngaihthlak tam angai.

Kan mihring mihrinnaa puitling tur pawhin chutiang hriatna chu kan mamawh tak zet a. Mahni hnam chanchin hrelo leh hre tak tak lo emaw, hre dik tawklo chuan, identity mumal a neih theih loh. Chuvang chuan, kan hnam history hriat hi kan mamawh a ni.

Aw! Mizo Thalai...Hei hi hria la, I hnam hian a mamawh che, I chhehvel hnamte tihdan thalo leh an nawmchenna ziate kha la lo la. I hnam tana thawkrim a, I hnam tana dingnghet turin mizo thalai zia niawm reng nei ta che. Chuti chuan, zanah I mu tui anga, miin an pawm emaw, an ngaihsan emaw kher I khello ang. I hlutna tak tak lan chhuah tirin ngaihsan I hlawh tho tho ang.

In sang mar la, I hnam tan, nangmah kha, nangmah ni ta che!